Zrozumieć inflację
i stopy procentowe

Najprościej inflację można rozumieć jako proces wzrostu cen produktów i usług w danym okresie. Oczywiście nie każdy jednorazowy wzrost ceny oznacza od razu wzrost inflacji. Wyobraźmy sobie sytuację, w której właściciel piekarni po wynajęciu drogiego lokalu w centrum Warszawy zmuszony jest do zwiększenia cen swoich produktów. Nie oznacza to jednak, iż inne piekarnie również podniosą ceny. Takiej zmiany rynek nie odnotuje, bo nie dotknie ona wszystkich konsumentów. Dlatego też, aby najdokładniej oszacować poziom inflacji, liczony jest przeciętny poziom cen dla wybranego koszyka dóbr i usług. Następnie koszt zakupu takiego koszyka porównuje się w czasie.

W Polsce za liczenie wskaźnika inflacji odpowiedzialny jest Główny Urząd Statystyczny. Określa on skład koszyka konsumpcyjnego, czyli listę zakupów towarów i usług przeciętnego gospodarstwa domowego. GUS w każdym roku zbiera ceny około 1400 towarów z około 35 tys. punktów handlowych i usługowych, a następnie ustala, ile za taki koszyk trzeba zapłacić. W skład koszyka dóbr i usług wchodzą m.in.:

• Żywność i napoje bezalkoholowe
• Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe
• Odzież i obuwie
• Użytkowanie mieszkania lub domu
  i nośniki energii
• Zdrowie
• Transport
• Edukacja
• Rekreacja i kultura

Kategorie, które najmocniej kształtują poziom inflacji, to przede wszystkim żywność i napoje bezalkoholowe oraz użytkowanie mieszkania lub domu i nośniki energii. Stanowią one niemal połowę koszyka dóbr i usług.

W Polsce, podobnie jak w innych krajach, istnieją różne rodzaje stóp procentowych. Rada Polityki Pieniężnej określa m.in. stopę lombardową, depozytową czy referencyjną. Ta ostatnia wyraża rentowność bonów skarbowych emitowanych przez Narodowy Bank Polski i to właśnie ona decyduje o kosztach kredytów. Jeżeli procentowa stopa referencyjna maleje, koszty kredytu również maleją.

Najważniejsze rodzaje stóp procentowych	Definicja	Wpływ
Stopa referencyjna	Określa poziom rentowności bonów pieniężnych, które emituje NBP, a które kupują bądź sprzedają banki komercyjne.	Wpływa na oprocentowanie pożyczek na rynku międzybankowym w Polsce - w konsekwencji definiuje koszt kredytu dla kredytobiorcy
Stopa lombardowa	Określa wysokość oprocentowania, na jakie NBP udziela pożyczki bankowi komercyjnemu pod zastaw papierów wartościowych	Wpływa na zmniejszenie lub zwiększenie kosztów pieniądza pozyskanego przez bank komercyjny
Stopa depozytowa	Określa wysokość oprocentowania jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym	Wpływa na rentowność depozytów w bankach komercyjnych określając minimalne oprocentowanie lokat

W reakcji na globalny kryzys gospodarczy wywołany pandemią COVID-19 wszystkie największe banki centralne na świecie podjęły decyzje o obniżeniu stóp procentowych – nierzadko do zera. Celem tych obniżek było pobudzenie gospodarki. Stopy procentowe są elementem walki z recesją, ponieważ zmniejszając koszt kredytu można stymulować gospodarkę do zwiększania (lub utrzymania) poziomu inwestycji.

Choć nominalnie Karolina zarobiła 200 zł z odsetek na lokacie (minus podatek), to w rzeczywistości ze względu na wysoką inflację (wzrost cen) mogła za tę samą kwotę kupić mniej niż w roku ubiegłym. Realna stopa oprocentowania (różnica między stopą depozytową, a inflacją) wyniosła w jej przypadku -3% (- 300 zł). Oznacza to, że w ciągu roku jej oszczędności nie tylko się nie pomnożyły, ale zmniejszyły swoją wartość.

W efekcie, wysoka inflacja wpływa pośrednio na koszt kredytu w sposób, który nie jest pożądany przez kredytobiorców - zwiększa realny koszt zobowiązania. A że znaczna część kosztów kredytowych opiera się na stopach procentowych, każda ich zmiana wpływa na wysokość Twojej raty.

Na łączną wysokość oprocentowania kredytu zaciągniętego w złotych mają wpływ dwa czynniki – wartość wskaźnika WIBOR oraz marża banku. WIBOR (skrót pochodzący od nazwy Warsaw Interbank Offered Rate) to oprocentowanie, po którym udzielane są pożyczki pomiędzy bankami na krajowym rynku. Wysokość tego wskaźnika jest zmienna, ustalana na podstawie danych dostarczanych przez banki. Wskaźnik WIBOR, czyli koszt kredytu pomiędzy bankami, jest silnie uzależniony od aktualnych stóp procentowych – dlatego właśnie w przypadku ich wzrostu rośnie także rata naszego kredytu.

Drugą składową kosztu kredytu jest marża banku, która jest ustalana przez kredytodawcę na podstawie własnej polityki oraz oceny indywidualnej sytuacji klienta. Warto zauważyć, iż wzrost wskaźnika WIBOR nie przekłada się bezpośrednio na wzrost zysków banków – o zysku banku z tytułu udzielenia kredytu decyduje przede wszystkim marża.

	Kredyt gotówkowy	Kredyt hipoteczny
Cel kredytu	Dowolny	Ściśle związany z nieruchomością
Okres kredytowania	Maksymalnie 10 lat	Nawet 35 lat
Wkład własny	Nie	Tak
Koszt kredytu	Wyższy niż w przypadku kredytu hipotecznego	Niższy niż w przypadku kredytu gotówkowego

	Kredyt o stałym oprocentowaniu	Kredyt o zmiennym oprocentowaniu
Procentowa wysokość odsetek	Stała – przez określony przedział czasu	Zmienna
Miesięczna rata	Stała z góry określona	Zmienna – aktualizowana co 3 lub 6 miesięcy
Oprocentowanie kredytu (w momencie zaciągnięcia zobowiązania)	Wyższe niż przy kredycie o zmiennym oprocentowaniu	Niższe niż przy kredycie o stałym oprocentowaniu
Wzrost stóp procentowych	Rata pozostaje na tym samym poziomie	Miesięczna rata rośnie
Spadek stóp procentowych	Rata pozostaje na tym samym poziomie	Miesięczna rata maleje

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi, który z rodzajów kredytu jest bardziej opłacalny. Wszystko zależy od aktualnej sytuacji ekonomicznej oraz indywidualnych preferencji kredytobiorcy. Jeśli zdecydujesz się na kredyt ze zmiennym oprocentowaniem, możliwe są dwa scenariusze – oprocentowanie wzrośnie, przez co przyjdzie Ci płacić więcej, ale może też zmaleć, co odciąży Twój domowy budżet. Z kolei przy stałym oprocentowaniu ryzyko związane ze zmianą stóp procentowych leży po stronie banku, co ten sobie zrekompensuje dodatkowymi kosztami i w efekcie wyższym kosztem kredytu. Na szczęście warto podkreślić, iż podjęta przez nas decyzja nie musi być ostateczna, a uruchomione kredyty ze zmiennym oprocentowaniem można zawsze zmienić na kredyty o stałym oprocentowaniu i na odwrót.